Meditatie > Boeddhisme > Geschiedenis > Dumoulin Japan > Moderne tijd

C Zen-bewegingen gedurende de moderne tijd (8)

X Uitwerkingen in de moderne tijd

In Meiji-tijd (1868-1912) Shogunaat afgeschaft, keizer in ere hersteld en Japan tot democratie omgevormd en opengesteld voor andere landen. In eerste instantie werd door de regering het Shinto van het boeddhisme gescheiden, met de bedoelinging Shinto tot staatsreligie te maken. Er bestond onder intellectuelen en volk veel weerstand tegen het boeddhisme. De intellectuele weerstand was voorbereid door de vele strijdschriften tegen het boeddhisme die geleerden van het leidende Confucianisme uit de vorige periode geschreven hadden. Het volk was verbitterd vanwege de morele laksheid, corruptie en arrogantie van vele monniken, zodat het tegen het eind van de vorige periode al tot uitbarstingen was gekomen. Rinzai en Soto reorganiseerden zich. De moeilijke tijden werkten louterend. In 1889 werd er algehele godsdienstvrijheid afgekondigd. De scheiding tussen boeddhisme en Shinto van regeringswege had tot gevolg dat boeddhistische priesters, die tot dan toe bij Shinto-heiligdommen dienst hadden gedaan, moesten kiezen of ze Shinto-priester wilden worden, of boeddhistische priester wilden blijven, in welk geval zij hun dienst moesten opgeven. Voorts werd het de monniken toegestaan te trouwen (tegenwoordig is er bijna geen ongehuwde Rinzai-monnik meer). De verbinding van ascese en wetenschap, waardoor men bij de moderne tijd kon aansluiten en zich ook openstelde voor de cultuur van het westen, werd kenmerkend voor vele Rinzai-meesters. Vele monniken, ook Soto-mensen, reisden, vaak in opdracht van hun klooster, naar Europa en Amerika, om die cultuur te leren kennen. De eerste keer dat Zen in het westen bekend raakte was bij gelegenheid van het 'World's Parliament of Religions', in Chicago in 1893. Zen werd hier vertegenwoordigd door abt Kogaku Soen, de meester van D.T. Suzuki.

De anti-boeddhistische beweging had aan de op het platteland verspreidde Soto-tempels grote schade toegebracht, maar deze school was zo talrijk dat het haar niet echt deerde. Er ontstonden opnieuw wrijvingen tussen het Eiheiji en het Sojiji, omdat de eerste probeerde van de regering i.p.v. gelijkberechtiging de eerste plaats te verkrijgen binnen de Soto-school. Uiteindelijk mislukte dit. Van groot belang is, dat er een Centraal Bureau voor de gehele Soto-school kwam, dat de school als geheel hechter samenbond en conflicten uit de wereld hielp. Dit Bureau bestaat tot de dag van vandaag. De Meiji-regering hechtte groot belang aan onderwijs als middel om vooruit te komen. Hadden de Soto-kloosters tot nu toe eigen scholen bij sommige kloosters gehad, nu ging men er werken aan een heus schoolsysteem. Aanvankelijk was dit nog sterk bepaald door conservatieve feodalistische methodes, maar na veel verzet onder de leerlingen nam men uiteindelijk de moderne westerse onderwijsmethodes en vakken over. Hieruit ontstond een universiteit in Tokyo. Op soortgelijke wijze ontwikkelde er zich een Rinzai-universiteit in Kyoto. Begin deze eeuw probeerde men ook binnen Soto de noodzakelijke hervorming naar het monastieke model van Dogen door te voeren. Maar dit leverde te weinig nieuwe monniken op om de talrijke tempels op het platteland te bevolken; hier verliep de opvolging volgens erfrecht. Belangrijk is verder nog de uitgave van het Shushogi, een handboek van Soto in vijf hoofdstukken, gebaseerd op de leer van Dogen.