Meditatie > Boeddhisme > Geschiedenis > Dumoulin China > Ontstaan en bloei

Ontstaan en bloei in China (2)

II De beginperiode

Lees hieronder meer over de belangrijkste meesters uit de beginperiode van het Chinese Zen.

Bodhidharma

Bodhidharma is een zeer belangrijke gestalte in Zen, alhoewel hij waarschijnlijk niet echt iets nieuws bracht. Hij vertegenwoordigt de geestesoverlevering die uiteindelijk teruggaat op Boeddha, en die volgens Zennisten in het bijzonder aan de Zentraditie toevertrouwd is, en hij belichaamt de meditatie-wijze zoals die in het latere Zen gepraktizeerd werd, m.n. in de T'ang- en Sung-periode. In vroege geschriften is wel sprake van een Bodhidharma, maar daaraan kan weinig ontleend worden over zijn gestalte, enkel dat hij zich toelegde op meditatie en dat hij weerstanden opriep. Hóe zijn meditatie eruit zag kunnen we daar niet uit opmaken. Wellicht was de nieuwe meditatie-wijze die in de traditie van Bodhidharma werd geïntroduceerd het 'staren op de wand' (Pi-kuan); de eerste vermelding van deze term stamt uit de 7e eeuw, maar het is mogelijk dat hij op veel vroegere gewoontes teruggaat. Bodhidharma's sterfdatum wordt meestal op 532 gehouden. Zen is in ieder geval niet het resultaat van de activiteiten van één man. Het is mogelijk dat er in de 7e eeuw een nieuwe meditatie-wijze ontstond.

Hui-k'o en Seng-ts'an

Bodhidharma's leerling Hui-k'o (waarschijnlijk 487-593) is in ieder geval een historische figuur. Hij en zijn meester worden door bepaalde geschiedswerken gekoppeld aan het Lankavatara-sutra, maar waarschijnlijk was er noch een speciale Bodhidharma-, noch een speciale Lankavatara-meditatieschool. Meditatie en bestudering van de sutra's gebeurden naast elkaar. Men zag nog geen conflict daartussen. Er waren meerdere Dhyana-meesters actief. Uit deze ondergrond is het latere Zen gegroeid, dat zich pas in de 8e eeuw duidelijk zou gaan onderscheiden van andere scholen.

Over de 3e Patriarch, Seng-ts'an (-606), is weinig bekend. Hij was waarschijnlijk een aanhanger van het Lankavatara-sutra. Alle Zen-kronieken (ontstaan vanaf 8e eeuw), zowel uit de Noordschool als uit de Zuidschool, stemmen overeen in de eerste vijf Patriarchen. Er is pas meningsverschil over de 6e Patriarch. De kronieken affirmeren de ononderbroken lijn van geestesoverlevering tussen hen (zelflegitimatie), maar in een veel vroeger geschiedswerk worden wel deze vijf namen genoemd, maar worden ze niet in één chronologische traditielijn geplaatst. M.n. de band tussen de 3e en de 4e Patriarch is onzeker.

Tao-hsin en Hung-jen

De 4e Patriarch: Tao-hsin (580-651). In zijn tijd gingen de Zennisten zich in vaste gemeenschappen vestigen, i.p.v. een zwervend bestaan te leiden zoals tot dan toe gebruikelijk. Hierdoor kon Zen meer invloed in de Chinese maatschappij gaan krijgen, maar moest men ook gaan werken om in het eigen levensonderhoud te voorzien. Ook in de dagelijkse arbeid diende de geest van Zen gehandhaafd te worden.

De 5e Patriarch: Hung-jen (601-674). Vestigde zich op de 'Oostberg', waarnaar de door hem en zijn voorganger geïnitieerde stroming van de 'Dharma-poort (of Reine Poort) van de Oostberg' werd genoemd. Men streefde ernaar de geest in zijn oorspronkelijke reinheid te handhaven. Waarschijnlijk werd dit vooral gezien als een geleidelijk voortschreidend proces van concentratie van de geest, maar misschien was er ook ruimte voor plotselinge verlichting. Waarschijnlijk waren er onder zijn monniken ook mensen die zich hoofdzakelijk op de oefeningen van het Amida-boeddhisme toelegden.

Samenvattend: in de beginperiode werden de sutra's nog stevig bestudeerd, gedachtengangen waren gebaseerd op de kanonieke geschriften; men verwachtte meer van de meditatie dan van boekenwijsheid; paradoxale taal is nog relatief zeldzaam. Plotselinge en geleidelijke verlichting staan in de teksten nog naast elkaar: de kiemen voor het latere conflict zijn aanwezig. Dumoulin: het belangrijkste resultaat van deze periode was dat de Zennisten aan de puur indische Dhyana-meditatie ontstegen.