Gebed > Over gebed > Vormen > Hesychasme > Geschiedenis

Geschiedenis van het hesychasme (17)

Hausherr bespreekt in zijn artikel 'A propos de spiritualité hésychaste...'⁴⁴ de vraag of de hesychastische gebedsmethode misschien werd gezien als een snellere weg tot het heil dan de ascese of 'praxis' (het streven naar de verwerving van deugden, vooral gehoorzaamheid, nederigheid en onderscheiding der geesten) en deze laatste overbodig zou maken. Hij komt tot de conclusie dat dit in het algemeen zeker niet waar is, maar wel geldt voor sommige vertegenwoordigers uit de traditie van het hesychasme, bijv. Gregorius de Sinaïet(!). Elders geeft Hausherr een sprekend voorbeeld waarom praxis nodig kan zijn: men kan een gepassioneerd mens wel aanraden de nepsis te beoefenen en elke gedachte onmiddelijk af te wijzen, maar hij zal daartoe niet in staat zijn. Zijn wil is daartoe te verzwakt door de hartstochten waarvan hij de gevangene is. Enkel een rigoureuze ascese kan hem redden uit deze situatie.⁴⁵

Hierboven schreef ik nader te willen ingaan op de 'psychologie' van het hesychasme, en wel a.d.h.v. Diadochus.⁴⁶ Hij onderscheidt, zoals ook andere grote auteurs, drie vermogens in de mens: geheugen, wil en verstand. Door de zondeval zijn wil en geheugen in zichzelf verdeeld geraakt tussen goed en kwaad. Tegelijkertijd is het verstand vol onrust, omdat het zijn behoefte aan activiteit door de een of andere taak wil bevredigen. Welnu, de wil kan in zijn oorspronkelijke eenheid hersteld worden door de ascese of praxis (weer een bewijs dat contemplatie en ascese voor de monniken nauw verbonden waren), terwijl dat voor het geheugen teweeggebracht kan worden door de 'herinnering' of aanroeping van Jezus. Het verstand kan aan zijn trekken komen door zich met alle intensiteit op de eenvoudige formule van het Jezus-gebed te concentreren, waardoor de versplintering van het verstand opgeheven wordt en verhinderd wordt dat het afgeleid wordt door beelden.