Meditatie > Boeddhisme > Geschiedenis > Dumoulin India

Begin en wortels in India (4)

IV De Mahayana-sutra's en het Zenboeddhisme

Wortels van Zenboeddhisme: Mahayana-sutra's en Chinese geest (zich uitend in koans etc.). Hieronder verder behandeld.

De sutra's van de Volkomen Wijsheid - Prajnaparamita

De School van de Midden-Weg is hierin gegrondvest. Centraal hierin de onuitsprekelijke wijsheid, die de leegte van alle dingen doorschouwt. Nadruk vooral op de leegte van de 'eigen-natuur'; alle dingen zijn daarvan en van elke eigenschap of vorm ledig; zij zijn zoals zij zijn en zijn aan elkaar gelijk, vanwege hun ledigheid. Leegte, zo-heid en gelijkheid zijn synoniemen en bepalen het rijk der dingen (dharmadhatu). Verlichting is een synomiem voor leegte en zo-heid. De Wijsheid is een geestestoestand die de categorieën van zijn en niet-zijn overstijgt, ze is leeg van alle eigenschappen. Zeer geliefd in Zen: Hart- (dagelijks gereciteerd) en Diamant-sutra (paradoxale taal, e.g. Boeddha verkondigde volkomenheid die niet-volkomenheid is; deze negaties betekenen in feite de hoogste vorm van affirmatie, omdat ze op een intuïtieve 'kennis' gericht staan).

De ronde leer der totaliteit - Avatamsaka (hua-yen)

De Avatamsaka (hua-yen)-sutra's dateren van ±1e eeuw n.C.. Integreren Midden-Weg-(leegte) en Yogacara-(enkel bewustzijn; Boeddha = geest) scholen. Grond-idee: eenheid in de veelheid, universeel Boeddha-schap van de werkelijkheid. Beroemde beelden: waterdruppel in zee, zandkorrel die universum herbergt. De werkelijkheid en de verlichte ervaring daarvan is onuitsprekelijk. Alle werkelijkheidsbereiken (Samsara én Nirvana ook) doordringen elkaar, als spiegels die elkaar oneindig weerspiegelen => alles in de werkelijkheid, hoe klein ook, is heilig. De dingen behouden hun particulariteit, zonder dat ze een eigennatuur hebben. Grote doorwerking gehad in Kegon (gelijkheid in verscheidenheid en vice versa) en Zen, die elkaar wederzijds diep beïnvloed hebben (Kegon was meer filosofisch gericht, Zen meer op de ervaring). E.g. in Zen-kunst: werkelijkheid manifesteert geest, zonder realiteitskarakter te verliezen.

Het antwoord van het zwijgen - Vimalakirti

Het Vimalakirti-sutra interpreteert de geest niet idealistisch (vgl. Yogacara-school), maar als niet-geest. Voorkeur voor paradox en negatieve redeneertrant. Voorbeeld: "Vertroebelingen niet wegsnijden, en desondanks in Nirvana ingaan, dat is meditatie. Wie zo in meditatie zit, ontvangt het zegel van Boeddha" Dit is belangrijk geweest voor het Zen van de zesde partriarch. Meditatie en dagelijks leven, binnen en buiten, zijn niet onderscheiden. Het sutra weigert, net als Zen, een uitspraak te doen over de toestand van verlichting, maar blijft daarover zwijgen. Uit het niet-doen van het zwijgen komt reine activiteit voort.

Psychologische oriëntatiepunten - Lankavatara

Het Lankavatara-sutra heeft in de vroege tijd van Zen een belangrijke rol gespeeld. Vanaf Hui-neng werd de voorkeur gegeven aan het Diamant-sutra. In dit sutra verscheidene scholen aanwezig, maar vooral Yogacara. Sutra is psychologisch geïnteresseerd. Kern: 'opslag-bewustzijn', waaruit alle andere zeven vormen van bewustzijn voortkomen. Hieraan ontspruiten de normale psychische processen, die ons tot onwetendheid en begeerte aanzetten. Bevrijding is mogelijk door de 'omkeer' (een kernbegrip) naar de wortel van het bewustzijn, zodat men de leegte van alle verschijningen en hun zo-heid gaat zien. De kracht die dit mogelijk maakt is het 'edele bewustzijn' (vgl. prajna in Prajnaparamita). Onduidelijk is of de bevrijding als een plotselinge of geleidelijke verlichting opgevat wordt. Verlichting is een vorm van 'zelfverwerkelijking' (vgl. Zen: je eigen natuur schouwen). Ander kenmerk van dit sutra: irrationaliteit, e.g. Boeddha die niet met de gestelde vraag samenhangende antwoorden geeft, of d.m.v. lichamelijke signalen. N.B.: christelijke mystiek erkent, ondanks via negativa, toch nog een band tussen de woorden en de aangeduide werkelijkheid, terwijl in Mahayana fundamenteel elke band ontkend lijkt te worden - vgl. vinger en de maan.