Meditatie > Stilte > Anselm Grün

Anselm Grün: De uitdaging van het zwijgen (11)

2. Zwijgen als voltooiing van het gebed

De monastieke traditie kent een in vier fasen ingedeeld gebedsproces. Eerst spreekt God tot de mens via wat hij leest (lectio), waarop de mens met gebed (oratio) antwoordt. Een volgende fase is de meditatio, waarin de mens het gelezene in een geconcentreerd zwijgen op zijn hart in laat werken, zonder het te analyseren. Dit is een vervulde stilte, waarin de mens in Christus' tegenwoordigheid verkeert en zich door Hem aangezien weet. Hij laat zich omvormen door deze blik.

De laatste fase op de weg van het gebed is de contemplatie (contemplatio). Dit betreft het bidden zonder beelden en gedachten, het bidden als een puur zwijgen voor God, een beeld dat in de monastieke gebedsleer steeds opnieuw terugkeert. Deze stilte, dit bidden is een geschenk van God en kan niet door een techniek verworven worden. Daarom moet de monnik er niet met ongeduldige verwachting naar uitzien dit zou geestelijke hebzucht zijn - maar zich enkel richten op de drie voorgaande fasen. Dit zijn de enige fasen die 'geoefend' kunnen worden.

Het thema van de stilte der contemplatie is vooral uitgewerkt door Evagrius Ponticus (345-399). Hij leert dat élke gedachte, élk gevoel en élk beeld ons van God afleidt. We blijven dan dáárbij stil staan i.p.v. bij de ervaring van God zelf. We kunnen bijv., wanneer we menen de lagere hartstochten overwonnen te hebben, onze beelden voor God zelf houden en daarover praten en ermee pronken, zonder te merken dat we zo ten prooi vallen aan trots.
   De scepsis van Evagrius t.o.v. elke beschrijfbare Godservaring leert ons niet al te gemakkelijk over Godservaring te spreken. "Vaak is ons bidden gedurende lange periodes niet-ervaring, uithouden van eigen leegte, zwijgen van gedachten en gevoelens, enkel een vermoeden van volheid temidden van onze leegte." (p.63) Het zwijgende bidden volgens Evagrius is niet een trots afzien van beelden etc., die men vanwege direct contact met God niet meer nodig zou hebben. Het is een zwijgen dat ons overkomt, dat ons pijnlijk kan verteren of met vreugde vervullen, en dat ons alle beelden uit handen slaat. Dit zwijgen is ook voor monniken een uitzondering.