Meditatie > Stilte > Anselm Grün

Anselm Grün: De uitdaging van het zwijgen (6)

II. Zwijgen als loslaten

"Het zwijgen kan vanuit verschillende gezichtspunten bekeken worden: als passief niet-praten, als innerlijke houding van concentratie, als strijd tegen verkeerde attitudes, en als een positief doen, als de akt van het loslaten." (p.35)
   Dit laatste is meer dan enkel niet-praten of niet-denken, het is een voortdurend actief loslaten van ons denken en spreken. Of iemand zwijgen kan blijkt niet uit de kwantiteit van zijn woorden, maar uit zijn vermogen tot loslaten. Want (vooral jonge) mensen kunnen aan het zwijgen zelf gehecht raken, als middel om zich af te schermen van de grote boze buitenwereld, zodat zijzelf, hun denkbeelden en dromen, niet aan kritiek kunnen worden blootgesteld. Het kan daarom voor mensen een heilzame ervaring zijn zich te blameren in hun spreken; zij worden zo gedwongen het geïdealiseerde en stichtelijke zelfbeeld dat zij zichzelf en anderen voorhouden, los te laten.

1. De methode van het loslaten

Men kan de gedachten en gevoelens die in het zwijgen opduiken bestrijden, om ze zo tot rust te brengen. Een andere methode bestaat erin ze los te laten, door ze niet zoveel belang toe te kennen. Ik sta dan niet onder de prestatie-druk ze kwijt te moeten raken. De paradox is nu, dat ze vaak juist door dit onthechte waarnemen langzamerhand uit het bewustzijn verdwijnen. En in het geval dat dit niet gebeurt, dan nog zetten ze mij niet meer onder druk, omdat ik leef in het vertrouwen dat God mij aanneemt zoals ik ben, mét al mijn gedachten en gevoelens.

Niet alle gedachten en gevoelens hoeven losgelaten te worden, maar enkel diegene waardoor een mens gefixeerd raakt en welke innerlijke spanningen in hem creëren. Deze spanningen uiten zich ook lichamelijk. Deze spanningen kan men op verschillende manieren loslaten.
   Een eerste methode begint bij het lichaam, door de uitademing naar de plek te leiden waar lichamelijke spanning gevoeld wordt. Deze methode heeft alleen zin, wanneer men tevens de innerlijke spanningen loslaat die aan de lichamelijke ten grondslag liggen.
   De tweede methode bestaat erin direct de innerlijke spanningen los te laten, ze uit handen te geven, aan God. Dat kan niet met op elkaar gebeten tanden, maar enkel door los te laten, dat stuk van mezelf weg te geven, waar ik mezelf overdreven zorgen maak om het een of ander. Dit betekent vertrouwen op de liefde van God en zich niet meer door hoge idealen, als een vorm van eigen prestatie, tegen deze overgave beschermen. Dan zit ik niet meer op de troon, met al mijn vrome idealen, inspanningen en geestelijke behoeften, en plan ik ook niet meer mijn eigen geestelijke groei en rijkdom. Ik geef mijzelf uit handen, zodat Christus in mij heerst en aan mij handelt. Ik houd mezelf niet meer voor zo belangrijk en geef het op me aan mezelf en mijn ideaalbeelden vast te klampen.

Een concrete uitwerking van de consequenties van dit zwijgen is te vinden bij de broeders van Taizé:

• ik laat mijn nieuwsgierigheid en behoefte overal over mee te kunnen praten los
• mijn fantasiebeelden, stemmingen en gedachten komen tot zwijgen
• mijn herinnering gaat zwijgen; klachten en bitterheid over het verleden vallen weg
• het hart komt tot zwijgen, voorzover het gevuld is met wensen, antipathieën en overdreven liefde
• de eigenliefde gaat zwijgen, inclusief de fixatie op eigen zonden en onbekwaamheden, of op eigen roem
• de geest komt tot zwijgen: spitsvondigheden, die de wil verzwakken en de liefde laten opdrogen, nutteloze gedachten, het eigen zoeken en streven worden tot zwijgen gebracht
• het oordelen over anderen houdt op
• de wil gaat zwijgen: angsten, pijnen en gevoelens van verlatenheid worden geblust
• de mens zwijgt met zichzelf: hij vergeet zichzelf, beklaagt of troost zichzelf niet meer

Deze manier van zwijgen stelt hoge eisen, omdat we meestal God liever als instrument van onze volmaaktheid gebruiken, dan onszelf in onze onvolmaaktheid aan Hem over te geven. Verder kan het moeilijk zijn ons verleden los te laten, en de attitudes die daarin gegrondvest zijn.