Gebed > Over gebed > Vormen > Monnikendom

Vormen van gebed in het monnikendom (5)

Woestijnvaders - vervolg 4

29: Voortdurend gebed

Streven te zijn als de engelen, die voortdurend voor Gods aanschijn staan en Hem loven. Ben je aan het praten en kun je daardoor niet expliciet bidden/loven, dan tenminste nog hunkeren naar het gebed, zodat je op die manier de oproep tot voortdurend gebed vervult.

30: Eenvoud in het gebed

Gebruik geen omhaal van woorden, maar e.g. Jezusgebed. Toch ontwikkeling in woestijnmonnikendom, naar steeds ingewikkelder gebed en versierd met zang. De woestijnvaders baden geen officie; dat zouden ze hebben aangevoeld als een conflict met de eenhoud en waarachtigheid, en zou hun de vrijheid ontnemen om stil te staan bij een passage die hun gemoed beroerde of tot tranen bracht. Zij baden gewoon heel de dag innerlijk door.
Maar dit alles wel zonder uiterlijk vertoon; het liefst baden ze zó, dat iemand anders niet kon merken dát ze baden.

31: Gebedsdienst

De monniken hadden wel vaste gebedsmomenten (morgen-, avond- en nachtgebed) en misschien een wekelijkse eucharistie. Maar wanneer die de innerlijke gebedsgesteltenis (bijv. de tranen) zouden hinderen, dan werden ze als een gevaar gezien voor het ware gebedsleven.

32: Nachtgebed

Over de nachtwake, als tijd waarin de geest scherper en zuiverder raakt. Indeling zo ongeveer: helft van de nacht voor gebed (opzeggen Psalmen en Jezusgebed), andere helft voor slaap. Er was een nooit ophoudende - en nooit helemaal gewonnen - stijd tegen de slaap. Ook het nachtelijk gebed werd het liefst verborgen gehouden voor de ogen van anderen. Onder het nachtelijk gebed gingen monniken door met hun eenvoudige werkzaamheden (snoer vlechten e.g.), om wakker te blijven.

33: Lectio

Biddend en luisterend lezen. Zo intens en rustig, dat men de teksten tegelijkertijd uit het hoofd leerde. En Chrysostomus: bidden vóór het lezen, om openen van het hart, zodat je niet alleen leest, maar ook dóet wat je leest.

34: Overweging

Vooral door voortdurend herhalen van een gebed, schriftpassage, psalmvers, schietgebed, Jezusgebed. Dit kan leiden tot extase, vreugde om de inhoud van het van buiten geleerde tekst/gebed.

35: Stil gebed

Oftewel: meditatie. Zijn voor God. Wij weten niet wat wij daarvoor moeten doen; God alleen kan het ons geven. Dit stil gebed hielden de vaders verborgen voor anderen, omdat het zeer intiem was.
Maar ook de term 'neerzitten' staat dikwijls voor dit stille gebed.

36: Innerlijke rust / hesychia

Een rimpelloze zee als beeld voor de mens in deze gemoedsrust. Evagrius: wanneer er geen enkele gedachte meer in de geest is, is dat de hoogste werking van de geest, contact met God.
Voorwaarden voor deze innerlijke stilte: fysieke stilte, innerlijke stilte, komst van de Heilige Geest. Alleen de eerste 2 liggen in de hand van de mens.

1. Uitwendige stilte: vandaar voorkeur van monniken voor woestijn en nacht. Maar wie werkelijk bidt/mediteert heeft geen last meer van geluiden, omdat die hem niet afleiden van de innerlijke gerichtheid.
2. Innerlijke stilte (hesychia) vooral bedreigd door angstig bekommerd zijn om je leven, levensonderhoud, zorgen om familie, etc. Maar ook gehechtheid (Evagrius) aan wat dan ook is een grote hindernis. Ook mensen kunnen de innerlijke stilte bedreigen. Vandaar dat de vaders omwille van hun liefde voor het gebed soms de mensen op soms hard of grof aandoende manier meden.
   De hesychia is geen doel op zich, maar staat helemaal in dienst van het gebed.

37: Het Jezusgebed

Pas latere ontwikkeling, maar toch veelvuldig aanwezig, bijna altijd in bedekte aanduidingen (e.g. neerzitten, rouwmoedigheid, barmhartigheid Gods, tranen, tollenaar, op de borst kloppen, ...). Eigenlijk de kern van heel die spiritualiteit. Zie verschillende formuleringen.