Meditatie > Boeddhisme > Geschiedenis > Dumoulin China > Ontstaan en bloei

Ontstaan en bloei in China (10)

De twee hoofdstromingen van Zen

In de Sung-tijd bestond er rivaliteit tussen de Rinzai- en de Soto-school. Deze rivaliteit wordt bijv. duidelijk in de controverse tussen de resp. vertegenwoordigers Ta-hui (1089-1163) en Hung-chih (1091-1157), die desondanks ook vrienden waren. Ta-hui verweet Hung-chih dat hij de onmisbaarheid van de verlichtingservaring veronachtzaamde t.g.v. een toestand van lege stilte en doffe onbewustheid; hij noemde dit het 'Zen van de zwijgende verlichting' (Mokusho-Zen), en vond dat een dwaalweg. Centraal stond volgens hem in de koan-oefening het opwekken van twijfel, een borende twijfel van de leerling aan zichzelf en aan al de eigen antwoorden, die hem de verlichting in kan drijven. Hung-chih vond juist dat voor wie in het zwijgen de woorden vergeet, de werkelijkheid helder oplicht. Hij gebruikte nauwelijks koans. Het Zen van Ta-hui noemt hij 'Zen van het staren op een koan' (Kanna-Zen). Men zou kunnen denken dat de controverse tussen deze twee een voortzetting is van de controverse tussen 'Noord' en 'Zuid', dat er vanaf het eerste begin twee afzonderlijke lijnen in Zen zouden zijn geweest. Maar daar staat tegenover dat het niet zo duidelijk is wat nu eigenlijk de praktijken en overtuigingen van de Noordschool zijn geweest, en dat beide 'kampen' zich altijd als authentieke vertegenwoordigers van Zen hebben gezien. De aanhangers van Rinzai verwijten Soto de neiging tot passiviteit, dat tot verslapping en doezelen zou leiden. Maar Soto: dit hoeft niet zo te zijn. En ook in Soto komen plotselinge verlichtingservaringen voor en wordt soms met koans geoefend. Maar men ziet het zitten als de grondoefening, en vind de stille diepte-ervaring die in het leven van alledag doorwerkt net zo belangrijk als een plotselinge verlichtingservaring. Samenvattend: Zen is altijd pluriform geweest.