Alex's favoriete boeken over meditatie (5)

Master Sheng-yen (SY) is een Taiwanese Zenmeester in de traditie van zowel van de Soto- als van Rinzai-school. Al zijn boeken zijn afgeleid van teisho's - toespraken - die hij tijdens sesshins - Zenretraites - heeft gehouden. M.n. dit boek van SY wil ik heel bijzonder aanbevelen, omdat het zo'n praktische en inspirerende handleiding is voor de ervaringen die je tijdens Zenmeditatie kunt opdoen, en over de juiste instelling voor de omgang daarmee.

De inleidingen van SY zijn een op de praktijk gerichte uitleg van de Hsin Hsin Ming ("Geloof in geest"), een klassieke Chinese Zentekst uit de 6e eeuw n.C. Interessant is dat SY o.g.v. zijn begeleidingservaring tot een enigszins andere vertaling van de tekst komt dan je meestal ziet in Zenboeken. Bekijk hier het begin van SY's vertaling van de Hsin Hsin Ming.

SY's schrijfstijl valt op doordat hij regelmatig heldere en aansprekende beelden gebruikt, die ik persoonlijk heel behulpzaam vind voor het mediteren. Zo is bijv. één van de centrale thema's in zijn boek dat je tijdens het mediteren zelf niet meer bezig moet zijn met wat daaraan vooraf ging: de doelen die je door meditatie hoopt te bereiken, de ervaringen die je tijdens eerdere meditaties opdeed, of de dingen die anderen - zelfs de Zenmeester! - over meditatie gezegd of geschreven hebben. Vergeet dat alles, zo zegt SY: concentreer je enkel nog op de methode van het mediteren zelf, bijv. het tellen van je ademhaling. Wees als de vogel die door het luchtruim vliegt en daarin geen spoor van zichzelf nalaat. Zou hij dat wel doen, dan zou het luchtruim al gauw verstopt raken en zouden er geen andere vogels meer doorheen kunnen vliegen. Evenzo dienen je ervaringen tijdens de meditatie geen sporen na te laten - ga er bijv. geen intern commentaar op leveren -, omdat ze anders nieuwe ervaringen onmogelijk maken.

Een tweede reden waarom ik SY's boek erg bijzonder vind is de consequente ontkrachting daarin van alle doelstellingen die wij met meditatie zouden kunnen hebben: verlicht raken, geen pijn of zorgen meer hebben, rust of vreugde vinden, gedachtenloos worden, etc. Niet dat het verkeerd is om doelstellingen te hebben - integendeel, zij motiveren je om aan meditatie te beginnen -; als je ze maar loslaat en 'vergeet' zodra je feitelijk gaat mediteren. En niet dat je niet van tijd tot tijd iets kunt ervaren van de dingen die je met meditatie hoopt te bereiken, maar zodra je ze tot doel gaat verheffen raak je juist het contact ermee kwijt; dat is de paradox (dit nog afgezien van het feit dat deze doelen nooit blijvende toestanden zullen zijn).

En, ook heel bijzonder: in de meeste religies is eenheid met het universum/God, of de eenheid van geest en lichaam, het einddoel van de weg. Maar volgens SY gaat de ware Zen-ervaring zelfs aan die eenheid voorbij. De weg in Zen ziet er samengevat als volgt uit: van verstrooidheid & veelvuldigheid & zoeken naar eenheid, maar daarna ook weer aan die eenheid voorbij. Waar je dan bent aanbeland? Dat kom je alleen te weten door zelf de weg te gaan...